فراشپز- حدود ۵۰ میلیون نفر در جهان دچار انواع دمانس ازجمله آلزایمر هستند که یک میلیون نفر آنها در ایران زندگی می‌کنند.
خیلی از افراد تصور می‌کنند چون ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به دمانس‌هایی همچون آلزایمر دارد، پس تغذیه هیچ نقشی ندارد و نمی‌تواند با قدرت ژنتیک غلبه کند. اما خوب است بدانید که محققان، اثرات مصرف آجیل را بر حافظه و سلامت مغز بررسی کرده و دریافته‌اند که مصرف ۶۰ گرم آجیل مخلوط در روز باعث تقویت حافظه و افزایش جریان خون در مغز می‌شود.
مطالعات نشان می‌دهد که رژیم غذایی سالم می‌تواند از سلامت مغز محافظت کند و خطر زوال شناختی را کاهش دهد. مصرف آجیل در برنامه غذایی روزانه هم راهی برای پیشگیری از ابتلا به اختلالات حافظه است. چون آجیل‌ها به خصوص مغز گردو حاوی مواد مغذی از جمله اسیدهای چرب غیر اشباع، پروتئین‌ها و پلی‌فنول‌ها هستند که همه اینها برای بهبود عملکرد شناختی مفیدند.
مطالعات متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد آجیل‌ها به دلیل داشتن مواد مغذی مثل ویتامین E، اسیدهای چرب امگا۳، آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد معدنی به سلامت مغز کمک می‌کنند و به نظر می‌رسد که این ترکیبات می‌توانند در کاهش التهاب و اکسیداسیون سلول‌های مغزی موثر باشند.
مثلا ویتامین E به طور خاص به دلیل اثرات آنتی‌اکسیدانی‌اش از آسیب به سلول‌های عصبی محافظت می‌کند و مطالعات نشان می‌دهد که این ویتامین می‌تواند فرایندهای پیری مغز را به تأخیر بیندازد و گردو و بادام درختی حاوی ویتامین E هم هستند.
یکی از مطالعات نشان داده که مصرف روزانه آجیل‌ها به بهبود حافظه و عملکرد شناختی در افراد مسن کمک می‌کند. به خصوص، مصرف گردو به دلیل داشتن مقدار زیادی امگا۳ نقش موثری در حفظ سلامت شناختی دارد.
پس نقش ژنتیک چه می‌شود؟
علم پزشکی بر این اعتقاد است که ریشه تمام بیماری‌ها بر ژنتیک استوار است و عوامل ژنتیکی نقش پررنگی در ابتلا به بیماری‌های مختلف دارند. با این اوصاف، آجیل‌ها و مغزها چگونه می‌توانند با ژنتیک مقابله کنند و آیا می‌توانند نقش آن را در ابتلا به آلزایمر کاهش دهند؟
پزشکان تاکید دارند که ژنتیک بدون شک نقش مهمی در احتمال ابتلا به آلزایمر دارد، اما رژیم غذایی سالم هم می‌تواند به کاهش این ریسک کمک کند. در افرادی که زمینه ژنتیکی دارند، مصرف مواد غذایی سالم مثل آجیل‌ها ممکن است به تأخیر در بروز علائم یا کاهش شدت آلزایمر کمک کند. این به این دلیل است که تغذیه مناسب به محافظت از سلول‌های مغزی در برابر آسیب‌های اکسیداتیو (عدم تعادل بین رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان‌ها) و التهابی کمک می‌کند که می‌توانند عوامل کلیدی در پیشرفت دمانسِ آلزایمر باشند.
آجیل‌ها حاوی ترکیبات ضد التهابی و آنتی‌اکسیدان‌های قوی هستند که از مغز در برابر فرآیندهای التهابی و تخریب سلول‌ها محافظت می‌کنند. این محافظت می‌تواند به خصوص برای افرادی که ژن APOE4 دارند – که یک نوع ژن مستعد ابتلا به بیماری آلزایمر است و با ریسک بالاترِ این بیماری مرتبط است – اهمیت زیادی داشته باشد. چون تحقیقات نشان داده که رژیم‌های غذایی مناسب ممکن است حتی در این افراد هم تأثیر محافظتی داشته باشد. بنابراین اگرچه سهم ژنتیک در ابتلا به بیماری‌ای همچون آلزایمر تغییری نمی‌کند، اما تغذیه و سبک زندگی سالم می‌توانند در مدیریت این ریسک نقش مهمی ایفا کنند.
در میان انواع آجیل، گردو علاوه بر این که تنها آجیل حاوی مقدار قابل توجهی امگا ۳ است، دارای سطوح قابل توجهی آنتی‌اکسیدان است و فواید زیادی برای مغز دارد. البته بادام، فندق، ماکادمیا و پسته هم آجیل‌های مغذی و مفیدی برای مغز هستند.
خوراکی‌های مفیدِ دیگر برای تامین سلامت مغز
درست است که آجیل نقش قابل توجهی در بهبود عملکردهای شناختی دارد و به سلامت مغز کمک می‌کند اما خوراکی‌های دیگری هم در این زمینه اثربخشی دارند. مثلا زردچوبه. زردچوبه به دلیل داشتن ماده‌ای به نام کورکومین، دارای خواص ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی قوی است و تحقیقات نشان داده که کورکومین که یک ماده فعال اصلی در ترکیبات زردچوبه است و ۳ درصد از وزن این ادویه را تشکیل می‌دهد، می‌تواند تجمع پروتئین‌های مخرب در مغز را کاهش دهد و در نتیجه به کاهش ریسک آلزایمر کمک کند.
علاوه بر زردچوبه ماهی‌های چرب مانند سالمون، تن و ساردین که سرشار از امگا۳ هستند، میوه‌ها و سبزیجات تازه مثل توت‌ها، پرتقال، کیوی، و سبزیجاتی مثل اسفناج، کلم بروکلی و کاهو به دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌های ضروری می‌توانند از مغز محافظت کنند.
همچنین غلات کامل مانند جو دوسر و برنج قهوه‌ای و نان سبوس‌دار، بعضی از چربی‌ها مثل روغن زیتون طبیعی، چای سبز، شکلات تلخ و انواع حبوبات می‌توانند در حفظ سلامت مغز و جلوگیری از افت عملکرد شناختی مؤثر باشند. البته این خوراکی‌ها به تنهایی کارآمد نیستند و در کنار سبک زندگی سالم و فعالیت بدنی منظم می‌توانند به بهبود سلامت مغز و کاهش احتمال ابتلا به آلزایمر کمک کنند.
آلزایمر از چند سالگی بروز می‌کند؟
آلزایمر یک بیماری است که در آن سلول‌های مغز، کارکرد خود را به‌تدریج از دست می‌دهند و مغز به‌تدریج کوچک و کوچک‌تر می‌شود و فرد در یادآوری‌های روزانه خود به مشکل برمی‌خورد. این بیماری اگر پیشرفت کند، بیمار حتی در انجام کوچک‌ترین کارهای خود مثل پخت غذا، دستشویی رفتن، یادآوری کارهای روزانه و شناخت عزیزان و اطرافیان هم ناتوان می‌شود.
بیش از ۵۰ میلیون نفر در جهان دچار انواع دمانس ازجمله آلزایمر هستند که یک میلیون نفر آنها در ایران زندگی می‌کنند. طبق آمارهای انجمن آلزایمر ایران هر ۷ دقیقه، یک ایرانی به این بیماری مبتلا می‌شوند. بیماری‌ای که فعلا درمانی ندارد و فقط با تشخیص به‌موقع می‌توان آن را تا حدی کنترل کرد یا مشکلات آن را به عقب انداخت.
آلزایمر، بیماری سنین سالمندی است و خود را تقریبا از ۶۵ سالگی به بعد نشان می‌دهد اما فرآیند مبتلا شدن فرد به آن تقریبا از ۲۰ سال قبل آغاز می‌شود. بنابراین اگر فرد علائمی از این بیماری را در خود می‌بیند، ۵۰ سالگی، بهترین زمان برای انجام تست‌های آلزایمر است.
منبع: همشهری
