فراشپز- صبحانه یکی از مهم‌ترین وعده‌های غذایی است که بسیاری از افراد نسبت به خوردن آن بی اعتنایی می‌کنند. همیشه متخصصان و پزشکان تغذیه توصیه و تاکید خاصی بر روی خوردن صبحانه داشته‌اند. خوردن صبحانه سالم به بزرگسالان و همچنین به کودکان کمک می‌کند تا در طول روز عملکرد بهتر داشته باشند، همچنین کودکان به دلیل اینکه در مرحله رشد هستند به مصرف مواد غذایی سالم بطور منظم بیشتر نیاز دارند.
هزار ویک دلیل برای خوردن صبحانه
اغلب متخصصان و کارشناسان علوم غذایی اتفاق نظر دارند که صبحانه از مهم‌ترین وعده‌های غذایی است که در صورت حذف یا بی کیفیت بودن ترکیبات آن می‌تواند بر سلامت افراد، اثرات نامطلوب بگذارد. در این باره با مسعود فیروزکوهی، کارشناس گروه تغذیه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان توضیحاتی ارائه داد:
دلیل گرسنگی پس از صرف صبحانه چیست؟
تعداد زیادی از افراد، پس از صرف صبحانه دچار گرسنگی زودهنگام می‌شوند و اشتها و ولع بیشتری به خوردن ناهار پیدا می‌کنند، اما همین افراد با حذف وعده صبحانه دیرتر گرسنه می‌شوند و گاه تا هنگام عصر، اشتهایی به خوردن ندارند. فیروزکوهی می‌گوید، مصرف زیاد مواد شیرین در این وعده مثل انواع مربا، قند، شکر، چای شیرین و نان فاقد سبوس بعد از حدود نیم ساعت به دلیل ترشح انسولین و کاهش قند خون در مصرف کننده حالت گرسنگی ایجاد می‌کند.
به این دلیل توصیه می‌شود، در این وعده بیشتر از مواد پروتئینی و فیبری استفاده شود و همراه با مواد شیرین، یک ماده پروتئینی نظیر شیر، تخم مرغ و پنیر مصرف شود. همچنین استفاده از نان سبوس دار یا جو در این وعده با ایجاد سیری طولانی مدت فرد را کمتر دچار ریزه خواری می‌کند.
حذف صبحانه و لاغری
آیا می‌توان با حذف صبحانه و کمک به کاهش اشتها از این رویه برای کاهش اضافه وزن و لاغری استفاده کرد؟ این روش توصیه نمی‌شود، چون به این ترتیب احتمال این که بدن دچار گرسنگی سلولی شود وجود دارد.
از طرف دیگر، وقتی دریافت غذا کم شود، بدن به صورت خودکار احساس بحران در دریافت غذا می‌کند و متابولیسم یا همان سوخت و ساز را به حداقل می‌رساند و در نتیجه، کالری مازاد برای کمک به کاهش وزن سوخته نمی‌شود، در صورتی که صرف بموقع صبحانه، سبب افزایش سوخت و ساز بدن می‌شود.
دلایل مهم خوردن صبحانه
صبحانه باعث افزایش انرژی بدن برای شروع کار روزانه و ایجاد آرامش در ابتدای روز و بهبود خلق و خوی فرد می‌شود. کسانی که صبحانه می‌خورند، کمتر دچار یبوست و دیابت و پرفشاری خون می‌شوند.
این افراد حافظه کوتاه مدت و تمرکز و هوشیاری بهتر و بیشتر نسبت به کسانی دارند که صبحانه نمی‌خورند. خوردن صبحانه بخصوص برای دانش آموزان و دانشجویان به سبب کمک به فعالیت ذهنی و تامین سوخت لازم مغز بسیار توصیه می‌شود.
گنجاندن غذا‌های غنی در وعده صبحانه
صبحانه خوب و با کیفیت چه صبحانه‌ای است و چه مواد مغذی‌ای را می‌توان در وعده صبحانه گنجاند تا آن را غنی کند؟ صبحانه غنی و مقوی، صبحانه‌ای است که به اندازه کافی پروتئین و فیبر در آن گنجانده شده باشد.
تخم مرغ، پنیر و شیر از ترکیبات حاوی پروتئین هستند که لزوما باید در سفره صبحانه گنجانده شوند. شیر به عنوان پایه و ترکیب اصلی در وعده صبحانه با ارزش غذایی و پروتئین بالا بخصوص برای کودکان، نوجوانان و حتی سالمندان ضروری است.
همچنین تخم مرغ در درجه دوم، تامین کننده پروتئین و مواد مغذی بدن است و افراد سالم می‌توانند، روزانه یک عدد تخم مرغ میل کنند، اما در موارد بیماری‌های خاص باید در مصرف آن محدودیت ایجاد شود.
همچنین مصرف پنیر همراه با مغز گردو که مقوی و حاوی بیشترین میزان امگا ۳ است، صبحانه مقبولی است. پودرجوانه گندم، کنجد و فلفل سیاه برای اضافه کردن روی تخم مرغ و پنیر توصیه می‌شود. از سایر غذا‌هایی که می‌تواند وعده صبحانه را غنی کند، می‌توان به فرنی و شیربرنج اشاره کرد که بخصوص برای کودکان یا سالمندانی که مشکلات دندانی دارند، مفید است.
همچنین حلیم کم چربی، عدسی کم نمک و خوراک لوبیا از جمله خوراک‌های مناسب و مغذی است که در وعده صبحانه می‌تواند گنجانده شود.
جایگزین شیرینی‌های سفره صبحانه
توت خشک، خرمای خشک زاهدی، کشمش یا مویز از جایگزین‌های با ارزش قند صبحانه و شیره میوه‌ها و عسل‌های طبیعی کم گلوکز مناسب‌تر و مغذی‌تر از شکرند. مربا و مواد شیرین بجز عسل طبیعی بهتر است محدودتر و فقط بعضی روز‌ها همراه یک ماده پروتئینی مانند شیر یا پنیر مصرف شود.
کره و سرشیر بخوریم یا نه؟
برای تنوع در وعده صبحانه یکی دو روز در هفته می‌توان از کره، سرشیر، خامه و پنیر خامه‌ای استفاده کرد. این گروه جزو چربی‌ها محسوب می‌شوند، نه لبنیات. در افراد بالغ و بیماران بهتر است محدود و در کنار مواد پروتئینی مصرف شوند. برای کودکان، نوجوانان و حتی جوانان فعال مصرف آن آزادتر است، اما نباید زیاده روی کنند.
نان صبحانه نباید باگت و ساندویچی باشد
برای وارد کردن فیبر در وعده صبحانه که کمک زیادی به مهار اشتها و جلوگیری از افزایش ناگهانی قند خون می‌کند، باید روزانه از نان سبوس دار یا نان جو استفاده شود و با توجه به این که میزان سبوس گیری از آرد‌های سنتی ما رو به افزایش است، می‌توان از نان‌های سبوس دار و مغز دار و کنجد دار صنعتی کارخانه‌ای که تایید شده و تحت نظر مسئولان فنی تولید می‌شوند، استفاده کرد. اغلب نان‌های فانتزی و ساندویچی فاقد سبوس هستند.
میزان نان مصرفی بسته به جثه فرد، فعالیت، نوع صبحانه و برخی موارد دیگر متفاوت است، اما بهتر است یک تا سه واحد نان سبوس دار یا نان جو ۵۰ درصد (متشکل از ۵۰ درصد آرد گندم و ۵۰ درصد آرد جو) استفاده شود که شامل یک کف دست یا ۳۰ گرم نان است که می‌تواند تا سه کف دست یا ۹۰ گرم افزایش یابد که البته در مورد نان لواش هر واحد آن برش‌هایی به اندازه چهار کف دست می‌شود.
نیمرو و املت چطور؟
در افراد سالم، مصرف نیمروی کم روغن در وعده صبحانه به عنوان تنوع مشکلی ندارد. ایمن‌ترین روش طبخ تخم مرغ، آب پز کردن آن است. در بیماران دیابتی و مبتلایان چربی و فشار خون و کبد چرب و امثال آن بهتر است از تخم مرغ آب پز استفاده و گاهی زرده آن را خارج و تنها به خوردن سفیده اکتفا کنند.
استفاده از املت کم روغن در وعده صبحانه اگر با گوجه فرنگی تازه تهیه شود، برای افراد سالم از نیمرو غنی‌تر است. همچنین مصرف خیار و گوجه خرد شده در کنار نان و پنیر و گردو می‌تواند صبحانه مقبول و مناسبی باشد. مصرف سیب و انگور و آبمیوه بخصوص آب پرتقال برای این وعده عالی است.
در وعده صبحانه زیاده روی نکنید
این که می‌گویند در وعده صبحانه به هر میزان که اشتها دارید بخورید، چون تنها وعده‌ای است که سبب افزایش وزن نمی‌شود، صحت ندارد. صحیح است که صبحانه مهم‌ترین وعده غذایی است، اما در هیچ وعده‌ای نباید زیاده روی کرد، زیرا باعث چاقی و اضافه وزن می‌شود و بیماری‌های مرتبط با اضافه وزن را به دنبال دارد. وعده صبحانه بهتر است همراه با خوردن میان وعده بین صبحانه و ناهار کامل شود.
عوارض نخوردن صبحانه
چاقی: عدم مصرف صبحانه در این میان می‌تواند خطر ابتلا به چاقی و عدم از دست دادن وزن را وخیم‌تر کند. این در حالی است که مصرف مواد غذایی مناسب برای صبحانه مانع از تجمع انسولین می‌شود. این هورمون باعث می‌شود که سلول‌های چربی، اسید‌های چرب بیشتری ذخیره کند. به عقیده محققان افرادی که صبحانه می‌خورند کمتر در معرض نوسانات وزن قرار می‌گیرند.
کاهش سطح حافظه: به طور کلی تغذیه نامناسب روی رشد ذهنی کودکان و نوجوانان تاثیر منفی می‌گذارد. محققان دانشگاه مریلند مشاهده کردند کودکانی که صبحانه نمی‌خورند در مدرسه احساس خستگی بیشتری کرده و نمی‌توانند به درستی تمرکز داشته باشند. به عقیده محققان دانشگاه آیووا ایالات متحده آمریکا نیز کودکانی که به میزان کافی آهن، ید و پروتئین دریافت نمی‌کنند بهره هوشی پایین تری دارند.
بی نظمی در قاعدگی: حذف وعده صبحانه در زنان با بی نظمی‌های دوران قاعدگی همراه است. علاوه بر این قاعدگی دردناک و یبوست نیز از عوارض دیگر هستند.
کاهش سطح خلق و خوی: مصرف مواد غذایی مناسب برای صبحانه باعث تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی بدن شده و کمک می‌کند که با انرژی بیشتری روز را سپری کنید. اما صرفنظر کردن از اولین وعده غذایی باعث می‌شود که خیلی زود احساس خستگی و کج خلقی کنید. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد بزرگسالانی که صبحانه کاملی مصرف می‌کنند خوش خلق‌تر و مثبت‌تر از افراد دیگر هستند.
عوارض جانبی فیزیکی: نخوردن صبحانه خطر ابتلا به هیپوگلیسمی یا کاهش قند خون را افزایش می‌دهد. علائم جسمی دیگر شامل لرزش، ضعف، سرگیجه، سردرد، احساس سوزن سوزن شدن، سریع شدن ضربان قلب، است.
احساس گرسنگی مداوم:یکی از دلایل ضعف کردن و احساس گرسنگی مداوم، عدم مصرف صبحانه است. افرادی که روز خود را با مصرف صبحانه آغاز می‌کنند کمتر گرسنه می‌شوند؛ اما زمانیکه روز خود را بدون صبحانه آغاز می‌کنید معده تان سیگنال‌هایی به مغز فرستاده و اعلام خالی بودن می‌کند؛ در نتیجه از همان ابتدای روز حس گرسنگی در بدنتان شکل گرفته و باقی می‌ماند. به عقیده محققان صبحانه نخور‌ها بیشتر در دام تغذیه ناسالم می‌افتند. این افراد برای سیر شدن و مقابله با احساس گرسنگی شان هر ماده غذایی نامناسب را نیز مصرف می‌کنند.
منبع: نمناک
